از ساخت و پرتاب ماهواره تا راه‌اندازی اپراتور ماهواره‌ای خصوصی و آزاد سازی داده‌های فضایی
به گزارش ایسنا، روز ملی فناوری فضایی روزی است که در آن ایران با پرتاب موفقیت‌آمیز ماهواره "امید" در روز ۱۴ بهمن سال ۱۳۸۷، به جمع کشورهای دارای توانایی پرتاب ماهواره پیوست. امسال اما در حالی روز ملی فضا را به جشن می‌نشینیم که برای اولین بار پرتاب ناموفق ماهواره "پیام" از سوی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات منتشر شد.
به گفته دکتر سید مصطفی صفوی، مجری پروژه ماهواره پیام دانشگاه امیرکبیر، این ماهواره با ۳۰۰ ثانیه‌ای که فعال شده بود، GPS ساخت محققان ایرانی اطلاعات و دیتاهای لازم را ارسال کرد و از طریق داده‌های ارسال‌شده تیم تحقیقاتی متوجه شد ماهواره تا چه ارتفاعی پرتاب و در کجا متوقف شده است. همچنین اعلام شد در صورتی‌که ماهواره‌بر به مدت ۲۰ ثانیه به فعالیت‌های خود ادامه می‌داد، این ماهواره می‌توانست در مدار آرام بگیرد.
دکتر مجتبی سرادقی، مدیرکل توسعه فناوری سازمان فضایی در گفت‌وگو با ایسنا، قرار گرفتن در مدار ۵۰۰ کیلومتری را از اهداف پرتاب ماهواره "پیام" دانست و افزود: در صورتی که "پیام" در مدار ۵۰۰ کیلومتری قرار می‌گرفت، به مدت دو سال بدون اعمال نیروی جدیدی در مدار باقی می‌ماند. برای قرار گرفتن "پیام" در مدار، این ماهواره باید به سرعت لازم ۸ کیلومتر در ساعت می‌رسید و این سرعت را ماهواره‌بر به ماهواره اعمال می‌کند و از آنجایی که جوی در این مدار وجود ندارد، ماهواره با سرعت اولیه به دور مدار می‌گردد، ولی "پیام" به این سرعت نرسید؛ از این رو این ماهواره آماده تزریق به مدار نشد.
مدیر کل توسعه فناوری فضایی سازمان فضایی خاطرنشان کرد: اگر ماهواره‌ای به سرعت مورد نظر نرسد، سقوط کرده و به زمین برخورد می‌کند و اگر به بیش از سرعت لازم برسد، از مدار خارج شده و به سمت سایر سیارات می‌رود.
سرادقی در خصوص موتورها و پیش‌رانش‌های "پیام"، گفت: در برخی ماهواره‌ها زمانی که مأموریت‌های بیشتری هدف‌گذاری می‌شود و یا می‌خواهیم مدار را تغییر دهیم، موتورهایی که شبیه پرتابگرهای کوچک هستند، نصب می‌شوند.
به گفته وی، این موتورها هم تنظیمات مداری را انجام و هم وضعیت ماهواره‌ها را در وضعیت قابل انتظار قرار می‌دهند.
سرادقی اضافه کرد: زمانی که ارتفاع مداری ماهواره افزایش می‌یابد، طول عمر ماهواره نیز از ۲ به ۵ سال افزایش می‌یابد و زمانی از این موتورها استفاده می‌شود که ماهواره در مدار قرار گرفته باشد و می‌خواهیم ماهواره را حفظ کنیم؛ ولی در پروژه "پیام" تصحیح مداری تعریف نشده بود.
سرادقی ادامه داد: در پرتاب ماهواره مشکل فنی در ماهواره‌بر برای رساندن ماهواره به مدار ایجاد شد.
بعد از یک پرتاب ناموفق با توجه به توانمندی‌هایی که در دانشگاه صنعتی امیرکبیر ایجاد شده، بر اساس برنامه‌ریزی سازمان فضایی، ساخت ماهواره "پیام ۲" نیز در دستور کار این دانشگاه قرار گرفته است.
اکنون پرتاب ماهواره "دوستی" دانشگاه صنعتی شریف در دستور کار است؛ ماهواره‌ای که به گفته مدیر کل توسعه فناوری فضایی ایران با ماهواره‌بر بومی "سفیر" به مدار تا ۳۵۰ کیلومتری پرتاب خواهد شد. مدار حضیض این ماهواره ۲۵۰ کیلومتر و اوج مداری آن ۳۵۰ کیلومتری خواهد بود.
توسعه فضایی که بیش از ۴۰ سال سابقه مطالعاتی دارد
ماهواره "مصباح" اولین پروژه ایران برای ساخت ماهواره پس از انقلاب بود. پروژه این ماهواره در سال ۱۳۷۵ توسط سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران آغاز شد و در آن وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و یک شرکت ایتالیایی مشارکت داشتند. موافقت‌نامه ساخت ماهواره "مصباح" در سال ۱۳۷۶ میان وزارتخانه‌های علوم و ارتباطات به امضا رسید و ساخت نمونه آزمایشگاهی این ماهواره طی سال‌های ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۰ با همکاری سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران و مرکز تحقیقات مخابرات و ساخت مدل مهندسی و فضایی ماهواره با همکاری شرکت ایتالیایی توسط نیروهای متخصص داخلی انجام شد.
ماهواره "مصباح" از نوع ماهواره‌های مدار پایین بود که قرار بود از آن برای فعالیت‌های علمی، تحقیقاتی و آموزشی استفاده شود؛ از این رو "مصباح" در ۱۲ مرداد ۱۳۸۴ طی مراسمی با حضور سید احمد معتمدی، وزیر اسبق ارتباطات رونمایی و اعلام شد طی تابستان به فضا فرستاده خواهد شد. اما این ماهواره در کشور ایتالیا بلوکه شد.
بعد از آن پرتاب ماهواره "امید" و قرار گرفتن آن در مدار، امیدهای تازه‌ای را برای توسعه این فناوری در کشور ایجاد کرد، به گونه‌ای که تاکنون ماهواره‌های متعددی طراحی و ساخته شده است و کشور ایران نهمین کشور دنیا پس از روسیه، ایالات متحده آمریکا، فرانسه، ژاپن، چین، انگلستان، هند و رژیم اشغالگر قدس است که مستقلاً موفق به پرتاب ماهواره شده است.