دیپلمات پیشین ژاپن: موقعیت ژئوپولیتیک ایران برای توکیو اهمیت راهبردی دارد

‌"کوئیچیرو تاناکا" روز پنج شنبه در گفت وگو با خبرنگار ایرنا درباره سفر آبه شینزو به تهران افزود: توکیو علاقه مند به سرمایه گذاری در سواحل مکران و بندر راهبردی چابهار و همچنین بهره مندی از موقعیت ژئوپلیتیک ایران در قلب راه‌گذر بین‌المللی غرب به شرق و شمال و جنوب است، اما تحریم های یکجانبه آمریکا مانع بزرگی در برابر توکیو به وجود آورده است.

این کارشناس اقتصادی از تحریم های "غیرقانونی" آمریکا انتقاد کرد و گفت ژاپن ناچار شده از منافع بزرگ خود در روابط با ایران چشم پوشی کند تا رابطه توکیو و واشنگتن دچار مشکل نشود.

تاناکا تاکید کرد که سفر شینزو به ایران می تواند یک "فرصت طلایی" باشد و در صورتی که زمینه کاهش تنش ها و برچیده شدن تحریم های آمریکا فراهم شود، ژاپن آماده سرمایه گذاری در بخش های مختلف اقتصاد ایران از نفت تا خودروسازی خواهد بود.

** فراتر از پیام رسانی

وی درباره اهمیت سفر نخست وزیر ژاپن به ایران هم گفت: با توجه به بالا گرفتن تنش ها در ماه مه، ضروری بود حداقل کسی یا کشوری پیش قدم شود تا با گفت وگو با ایران و ایالات متحده، از تنش ها بکاهد. با توجه به گفت وگوهای نخست وزیر ژاپن با رییس جمهور آمریکا، شینزو شرایط انجام این کار را داشت. قطعاً در آن سفر، رییس جمهوری ترامپ به نخست وزیر ژاپن چراغ سبز برای دیدار از ایران را داد.

این کارشناس امور بین المللی ادامه داد: در واقع آبه از زمانی که برجام امضا شده بود می خواست به ایران سفر کند اما هربار مساله ای مانع از انجام سفر می شد. برای همین این موضوع (دیدار ترامپ و آبه) همچون فرصت طلایی بود که وی به ایران سفر کند. شاید حتی وی (آبه) فکر نمی کرد به این زودی ها زمینه دیدار از ایران فراهم شود اما به هر صورت، تحولات به گونه ای بود که وی راهی تهران بشود.

تاناکا در پاسخ به این پرسش که آیا نخست وزیر ژاپن نقش پیام آور را در این سفر دارد، گفت: برای من مشخص نیست که دقیقاً چه نقشی را می توان برای وی تعریف کرد. اگر پیام رسانی است، قطعاً پیام را انتقال داده است. البته پیام رسانی را دیگر کشورها نیز انجام داده اند. از جمله سوئیس و آلمان که وزیر خارجه اش به تازگی از ایران دیدار کرده است. بنابراین دیگران نیز این کار را کرده اند.

وی تصریح کرد: به باور من، نقش نخست وزیر ژاپن در این سفر، خیلی فراتر از پیام رسانی است. او می خواهد که مانع از تبدیل تنش و درگیری میان ایران و آمریکا به یک وضعیت خطرناک شود.

** اهمیت حیاتی ایران

این دیپلمات پیشین ژاپن درباره نگاه این کشور به ایران و اهمیت سیاسی و اقتصادی روابط با تهران گفت: نه فقط ایران بلکه کل منطقه خلیج فارس برای ما اهمیتی حیاتی دارد. خود ایران اهمیت بسیار زیادی دارد. ایران دارای بزرگترین منابع گاز طبیعی جهان است و مرتبه چهارم منابع نفت جهان را داراست.

تاناکا افزود: معتقدیم که کاری باید صورت داد، نه فقط در خصوص ایران، بلکه کل منطقه. ۸۵ درصد واردات نفت و ۲۰ درصد از واردات گاز طبیعی مایع (ال‌ان‌جی) ما از منطقه خلیج فارس است. این موضوع، منطقه را برای ما بی نهایت حیاتی می کند.

وی با بیان اینکه این اهمیت حیاتی نه فقط برای ژاپن، بلکه برای دیگر کشورهای منطقه شرق آسیا نیز مطرح است؛ اظهار کرد: یعنی کره جنوبی، تایوان و جمهوری خلق چین. همه این کشورها کم و بیش در شرایط مشابهی هستند و هرگونه جنگ در منطقه فاجعه ای برای آنها رقم خواهد زد.

** ظرفیت روابط دوجانبه

کوئیچیرو تاناکا درباره ظرفیت های روابط دو جانبه تهران و توکیو هم گفت: اگر دیدار نخست وزیر ژاپن، زمینه ساز گفت وگوهای ادامه دار باشد، شاید به نقطه تازه ای برسد که ایالات متحده و ایران را خرسند کند اما از همه مهمتر به باور من دیدار امروز نخست وزیر آبه و آیت الله خامنه ای خواهد بود.

وی تصریح کرد: یکی از موضوع های مورد گفت وگو که آقای روحانی هم به آن اشاره کرد، علاقه ما به همکاری در توسعه مکران و بندر چابهار است. این بندر نه تنها برای ژاپن، بلکه برای هند و آسیای میانه اهمیتی راهبردی دارد. این یکی از مزیت های ژئوپولیتیک ایران است.

رئیس مرکز خاورمیانه "بنیاد اقتصاد انرژی ژاپن" ادامه داد: قرار داشتن ایران در راه‌گذر بین‌المللی غرب به شرق و شمال و جنوب، بسیار اهمیت دارد. هیچ کشور دیگری از این موقعیت و مزیت برخوردار نیست. در کنار همه این موضوعات، رابطه با مردم ایران که در میان فرهیخته ترین مردم این منطقه هستند، برای ما مهم است.

تاناکا همچنین به ظرفیت های معدنی ایران اشاره کرد و گفت: این موضوع دیگری است که برای ژاپن اهمیت دارد.

وی ادامه داد: اگر تحریم ها برداشته شوند، ظرفیت های همکاری در زمینه های دیگری همچون سرمایه گذاری در خودروسازی ایران به وجود خواهد آمد.

** انتخاب های دشوار ژاپن

رئیس مرکز خاورمیانه "بنیاد اقتصاد انرژی ژاپن" به سیاست اعتدالگرایانه ژاپن در زمان جنگ تحمیلی رژیم بعثی علیه ایران اشاره کرد و یادآورشد: توکیو می خواهد که نقش میانجی و اعتدالی را تا آنجا که توان دارد حفظ کند، هرچند تحریم های آمریکا مانع بزرگی ایجاد کرده است.

تاناکا تصریح کرد: با این حال عوامل ژئوپولیتیک امروز با ۲۰ سال پیش خیلی تفاوت پیدا کرده است. در آن زمان، جنگ میان ایران و عراق بود و امروز میان ایالات متحده و ایران است. در واقع ترکیب بسیار متفاوتی در این نزاع کنونی می بینیم.

وی افزود: ایالات متحده، متحد و شریک بزرگ تجاری ماست. ما نمی توانیم نقش میانه ای را همچون دوران جنگ ایران و عراق داشته باشیم و همان کاری را بکنیم که نخست وزیر "آبه شینتارو"، پدر آبه شینزو برای حل درگیری بازی کرد و به ایران و عراق می رفت.

این دیپلمات پیشین ژاپن در پاسخ به این سوال که آیا دیدار نخست وزیر ژاپن از ایران مقدمه ای برای ورود فعال تر توکیو به عرصه دیپلماسی بین المللی است، گفت: ما در تنش های دیگر ورود نکرده ایم. نه در موضوع ونزوئلا و نه روسیه وارد نشده ایم. ما مسایل خاص خود را با روسیه داریم و وارد میانجیگری بین روسیه و ایالات متحده نشدیم.

تاناکا تاکید کرد: ایران، موضوع خاصی است که ژاپن می تواند در آن نقش آفرین باشد. دیدار نخست وزیر آبه در سال ۱۹۸۳ از ایران، به نظرم در این موضوع نقش دارد.

وی با اشاره به سیاست های یک جانبه گرایانه دولت ترامپ افزود: شاید بتوان گفت که موضوع ایران تبدیل به نوعی تنش (در روابط توکیو با واشنگتن) شده است. ما تلاش کرده ایم که در روابط ما مساله ساز نشود. در نهایت، این ما بودیم که از موضع خود دست برداشتیم و حتی از منافع ملی خود در خصوص رابطه با ایران، کوتاه آمدیم.

این تحلیلگر مسایل اقتصاد بین الملل خاطرنشان کرد: در گذشته ما از منافعی که در توسعه میدان نفت آزادگان داشتیم، کوتاه آمدیم. امروز هم ما مجبور شده ایم که از تحریم های ایالات متحده تبعیت کنیم. به باور من این تحریم ها غیرقانونی هستند، زیرا هیچیک از قطعنامه های شورای امنیت آنها را به رسمیت نمی شناسد.

تاناکا افزود: اما در نهایت، ما چه بخواهیم و چه نخواهیم در شرایطی قرار داریم که ناگزیر به چشم پوشی از منافع و حقوقمان هستیم تا روابط خود را با ایالات متحده حفظ کنیم.