جا ماندن مدارس دولتی عادی از گردونه برترین‌های «کنکور سراسری»
در میان ۴۰ نفر اول کنکور سراسری، ۱۹ دانش آموز اهل تهران‌اند که ۶۶ درصدشان در مدارس غیردولتی و نمونه دولتی و ۳۳ درصد در مدارس سمپاد درس خوانده‌اند. همچنین بیش از ۹۰ درصد نفرات برتر شهرستان‌ها، سمپادی بوده‌اند.
هرچند دور از انتظار نیست که ۴۰ نفر اول کنکور سراسری، بخشی از جامعه نخبگانی دانش آموزی و محصل مدارس خاص چون تیزهوشان باشند و از سوی دیگر با استناد به آمار ۴۰ نفر اول کنکور سراسری نمی‌توان تحلیل دقیق و عمیقی از وضعیت آموزشی کشور به دست داد، اما نمی توان به صدا درآمدن زنگ‌های خطر طبقاتی شدن آموزش، تولید نابرابری‌های اجتماعی و دور شدن از عدالت آموزشی را نادیده گرفت.
همانطور که احمدی لاشکی، نایب رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی معتقد است که «امروز عدالت آموزشی به شدت زیر سوال است. بخش عمده رتبه‌های برتر کنکور متعلق به مدارس خاص چون سمپاد، شاهد، نمونه دولتی، غیردولتی یا هیئت امنایی هستند. پس جایگاه مدرسه دولتی کجاست؟».
نمود بی‌عدالتی آموزشی در توزیع غیرنرمال نفرات برتر کنکور
حجت الله بنیادی، استاد دانشگاه و کارشناس و پژوهشگر حوزه آموزش و پرورش در گفت‌وگو با ایسنا، در این باره اظهار کرد: کنکور و حاشیه‌های آن، توزیع نامناسب دانش آموزان و دانشجویان در رشته‌های مختلف، تقاضای نامتوازن برای برخی رشته‌ها و دور شدن نظام آموزش و پرورش از عدالت، برخی علائم بیماری مزمن نظام تعلیم و تربیت و نظام آموزش عالی کشور به عنوان نظام‌های تربیت و تأمین نیروی انسانی کشور است؛ بیماری مزمنی که یکی از نشانه‌های آن، توزیع غیر طبیعی پذیرفته شدگان کنکور در سطح مناطق کشور و مدارس مختلف است.
وی افزود: صرف نظر از ضعف‌ها و ایراداتی که به کنکور و شیوه برگزاری آن وارد است؛ توزیع نابرابر و غیرنرمال نفرات برتر کنکور، نشان از وجود بی‌عدالتی در شرایط تحصیلی و فرایندهای هدایت تحصیلی دانش آموزان و به طور خاص نشانگر عدم وجود «نظام استعدادیابی و هدایت تحصیلی» در کشور است.
رشد بیش از حد و بدون برنامه مدارس غیردولتی؛ حرکت به سوی طبقاتی شدن آموزش و پرورش
این کارشناس و پژوهشگر حوزه آموزش و پرورش که معتقد است رشد بیش از حد و بدون برنامه مدارس غیردولتی، حرکت به سوی طبقاتی شدن آموزش و پرورش و به تبع آن طبقاتی تر شدن جامعه را در کشور رقم زده است اظهار کرد: وجود آموزشگاه‌های کنکور در نوبت دوم بیشتر مدارس غیردولتی، تبعیض میان این مدارس و مدارس دولتی (عادی) دخترانه در استفاده از دبیران مرد و برگزاری اردوهای خاص چند هفته‌ای با هدف تقویت مهارت‌های تست زنی و کنکور، نشان دهنده غلبه نگرش کنکورمحوری در اکثر این مدارس است.
تأمین معلمان توانمند توسط مدارس خاص و غیردولتی از دیگر دلایل توزیع غیرطبیعی رتبه‌های برتر کنکور
محرومیت بسیاری از شهرستان‌ها از مدارس سمپاد دیگر نماد بارز بی عدالتی
بنیادی ادامه داد: مدارس غیردولتی با کنکور محوری و به تبع آن تسخیر صندلی‌های دانشگاه‌های مطرح کشور بر سرعت طبقاتی شدن جامعه می‌افزایند. بی عدالتی رو به تزاید در تأمین معلمان توانمند و با انگیزه توسط مدارس خاص و غیردولتی از دیگر دلایل توزیع غیرطبیعی رتبه‌های برتر کنکور است.
وی با اشاره به اینکه علاوه بر تفاوت‌های برجسته در میان توانمندی و انگیزه معلمان مناطق و مدارس، دسترسی بخش عمده‌ای از دانش آموزان مستعد کشور به مدارس سمپاد و تسهیلات و امکانات خاص این مدارس نیز نابرابرانه و دور از عدالت است عنوان کرد: استقرار ناعادلانه مدارس سمپاد در کشور و محرومیت بسیاری از شهرستان‌ها و مناطق آموزش و پرورش کشور از این مدارس؛ نماد بارز این بی عدالتی است. هر چند که «طرح شهاب» به عنوان راهی برای پر کردن این خلاء تدوین و تصویب شد، لکن به دلایل مختلفی این طرح نیز تا کنون موفقیت چندانی نداشته است.
این کارشناس و پژوهشگر حوزه آموزش و پرورش، عدم وجود تعامل و ارتباط منسجم و اثربخش میان نظام آموزش و پرورش و نظام آموزش عمومی و آموزش عالی و وجود برزخ و میدان سرنوشت ساز و بی سامانی به نام کنکور را یکی دیگر از عوامل توزیع نامناسب پذیرفته شدگان دانشگاه‌های مطرح کشور دانست و گفت: یکی دیگر از تلخ ترین و تأسف‌بارترین نتایج کنونی تعامل ضعیف این دو وزارتخانه، کمبود شدید معلم؛ همزمان با خالی بودن بخشی از ظرفیت دانشگاه‌های کشور است